Kara umowna za niezawinione opóźnienie w dostawie towarów w kosztach podatkowych?

Według fiskusa – mimo odmiennej opinii sądów – nie.

Zgodnie z ogólnym przepisem regulującym kwestię dopuszczalności kwalifikowania wydatków jako kosztów uzyskania przychodów (KUP), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Natomiast art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT stanowi, że nie uważa się za KUP kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

W orzecznictwie podkreśla się, że zapłata kary umownej z tytułu opóźnienia realizacji kontraktu może stanowić KUP, jeżeli:

• obowiązek zapłaty kary umownej powstał pomimo dochowania przez podmiot należytej staranności przy realizacji kontraktu i mieści się w zakresie dopuszczalnego ryzyka gospodarczego. Zapłata kary nie może być zatem skutkiem ewidentnie zawinionego działania tego podmiotu;
• zapłata kary umownej służy osiągnięciu przychodów lub zachowaniu/zabezpieczeniu ich źródła, tj. np. utrzymaniu dobrych relacji z kontrahentami z którym współpraca będzie kontynuowana.

Z drugiej strony organy podatkowe w indywidualnych interpretacji podatkowych niejako automatycznie uznają praktycznie każdy rodzaj kary umownej za podlegający wyłączeniu z KUP na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, uznając że do kategorii „wad dostarczanych towarów, wykonanych robót i usług” należy zaliczyć każdy przypadek nienależytego wykonania obowiązków podatnika, w tym również opóźnienie w wykonaniu zobowiązania. Zdaniem organów, nie ma tu znaczenia przyczyna niedochowania terminu. Takie stanowisko zostało również przyjęte w najnowszej interpretacji indywidualnej z 28 października 2022 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.748.2022.1.JG, w której organ wskazał, że z kosztów uzyskania przychodów na podstawie ww. przepisu należy wyłączać wszelkie kary umowne z wymienionych powyżej kategorii, niezależnie od tego, czy są one skutkiem szkody powstałej w następstwie winy dłużnika, czy też szkody, na której powstanie dłużnik nie miał wpływu (brak rozróżnienia na odpowiedzialność na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka).

Pomimo od lat niekorzystnego stanowiska prezentowanego przez organy podatkowe w powyższym zakresie, sądy administracyjne nadal stoją na stanowisku, że wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów podlegają jedynie kary umowne i odszkodowania wskazane expressis verbis w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.

Tym samym wielu podatnikom nie pozostaje nic innego jak zaskarżenie otrzymanej interpretacji indywidualnej do sądu administracyjnego.